Η ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΣ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΤΡΟΟΔΙΤΙΣΣΗΣ
Η παλαιά Θαυματουργός Εικόνα.
Δεσπόζουσα θέση στην Μονή κατέχει η μεγάλη, επί ξύλου κέδρου, θαυματουργός εικόνα της Θεοτόκου, η οποία εικονίζεται δεξιοκρατούσα με την επιγραφή «ΜΗ(ΤΗ)Ρ Θ(ΕΟ)Υ Η ΤΡΟΟΔΗΟΤΗCCΑ».
Η αργυρεπίχρυσος Παναγία, έργο του Ιωάννη Κορνάρου (1799).
Η παρούσα μορφή της θαυματουργού εικόνας χρονολογείται στις πρώτες δεκαετίες του 17ου αιώνα και αποδίδεται στον σπουδαίο αγιογράφο της εποχής Σολομώντα τον Θύτη (δηλαδή τον ιερέα). Πρόκειται για επιζωγράφιση, που επικαλύπτει την αρχική, αφού οι ειδικοί επιστήμονες υποστηρίζουν ανεπιφύλακτα ότι το ξύλο στο οποίο είναι αγιογραφημένη χρονολογείται αρκετούς αιώνες προηγουμένως.
Η παλαιά αυτή εικόνα αργυροκοσμήθηκε το 1799, επί των ημερών του Μητροπολίτη Πάφου (1790-1805) Σωφρονίου, από τον Κρητικό αγιογράφο Ιωάννη Κορνάρο, με δαπάνη του πρωτοπαπά Λευκωσίας Χριστόδουλου Μυριανθέως και με κάλυψη των εξόδων για την επιχρύσωσή της από τον τότε Ηγούμενο της Μονής Νικόδημο. Το επιχρύσωμά της έγινε από κάποιο τεχνίτη ονόματι Θεοδόσιο.
Η πέτρα πίσω από την Θαυματουργό Εικόνα της Τροοδιτἰσσης.
Η εικόνα αυτή της Παναγίας Τροοδιτίσσης συνδέθηκε από τα πολύ παλαιά χρόνια με την πεποίθηση των πιστών, ότι όσες άτεκνες γυναίκες προσέρχονταν και δέονταν ενώπιόν της θα αποκτούσαν παιδιά. Πάρα πολλά είναι τα σχετικά θαύματα, που μαρτυρούνται και τα οποία αποδίδονται στην Παναγία την Τροοδίτισσα, όπως αυτό που αναφέρεται σε κάποιο Ορθόδοξο Χριστιανό από την Βηρυτό, ονόματι Ιωάννη, και την σύζυγό του. To ζευγάρι αυτό, ήρθε στο Μοναστήρι, με σκοπό να παρακαλέσει την Παναγία να τους βοηθήσει να αποκτήσουν παιδί, υποσχόμενοι, αν ήταν αγόρι, να το αφιερώσουν στην Μονή ως μοναχό, κάτι το οποίο συνήθιζαν τότε. Μετά την ένθερμη προσευχή τους, η Παναγία τους βοήθησε και απέκτησαν υιό. Όταν το παιδί μεγάλωσε, οι γονείς του το πρόσφεραν στο Μοναστήρι, σύμφωνα με την υπόσχεσή τους.
Αντίγραφο της παλαιάς Εικόνας της Παναγίας της Τροοδιτίσσης.
Μετά την παρέλευση μερικών ετών, οι γονείς ήλθαν και πάλιν στο Μοναστήρι, την φορά αυτή για να πάρουν πίσω το παιδί, λόγω του ότι δεν είχαν αποκτήσει άλλο. Το παιδί όμως δεν ήθελε να φύγει από την Μονή. Οι γονείς επέμεναν και τότε συνέβηκε το εξής θαυμαστό: Κατά την διάρκεια της συζήτησης, μια μεγάλη πέτρα γλίστρησε από τον παλαιό τοίχο του ναού με κατεύθυνση το κεφάλι του παιδιού. Αμέσως όμως, η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας μετακινήθηκε από την θέση της, σκέπασε το παιδί, γλυτώνοντάς το από βέβαιο θάνατο, και δέχτηκε αυτή το κτύπημα της πέτρας. Οι γονείς φυσικά μετά το θαύμα αυτό άφησαν ανενόχλητο το παιδί, το οποίο στην συνέχεια έγινε μοναχός και παρέμεινε στο Μοναστήρι μέχρι το τέλος της ζωής του.
Σε ανάμνηση του θαύματος, η πέτρα τοποθετήθηκε στο πίσω μέρος της εικόνας, όπου και παραμένει μέχρι σήμερα και αποτελεί μαζί με την εικόνα το σημαντικότερο ιερό κειμήλιο της Μονής.
Η παλαιότατη αυτή εικόνα απεκαλύφθη από την αργυρεπίχρυση επένδυσή της το 1951, οπότε και αντεγράφη από τον αγιογράφο και νυν Ηγούμενο της Μονής Αθανάσιο. Αργότερα, στις 4 Μαρτίου 1997, αφαιρέθηκε οριστικά το αργυρεπίχρυσο κάλυμμα και τοποθετήθηκε σε προσκυνητάρι στον νότιο τοίχο, δίπλα από το τέμπλο, ενώ η παλαιά εικόνα παρέμεινε στην αρχική της θέση, δίπλα από την Ωραία Πύλη.